Online bestellingRedactioneel: Dertig jaar geleden, de genocide op de Tutsi’s in Rwanda (Frédéric Crahay)
Kroniek
- Film The Zone of Interest: De ondraaglijke lichtheid van het nazibestaan (Brecht Capiau)
Toen ‘Auschwitz’, een film van de Duitser Uwe Boll, in februari 2011 in première ging in Berlijn, was het alle hens aan dek bij de Berlinale. Hoewel hij zelfs niet geselecteerd was voor het filmfestival, zoog de rolprent van het “enfant terrible” van de cinema alle aandacht naar zich toe. De concrete aanleiding was een scène waarin een kampbewaker knikkebolt bij een gaskamer – het toonbeeld van wansmakelijke banaliteit in het aanschijn van zoveel gruwel, volgens de verzamelde filmpers. Hoewel Jonathan Glazer in niets te vergelijken is met shockfilmer Boll, wil ook hij in zijn nieuwste film het spanningsveld tussen banaliteit en gruwel onderzoeken. In ‘The Zone of Interest’ zoomt hij daarvoor in op het mondaine leven van Rudolf Höss, de kampcommandant van Auschwitz, en zijn gezin.
- Documentary Ordinary men: A forgotten chapter in the Final Solution (Frédéric Crahay)
The documentary, which lasts just 58 minutes, deals with what is sometimes called the ‘Shoah by bullets’: the massacres perpetrated by German troops and their allies in Eastern Europe, in the villages and towns that the army had just conquered as it advanced. These massacres took place for the entire duration of the war. There were some two million victims: men, women and children, especially but not only Jews, shot down in cold blood by the dozens at the edge of mass graves, most of which remained anonymous.
- Film The Zone of Interest: Eyes of beholders (Peter De Graeve)
Met de film The Zone of Interest beleeft Jonathan Glazer zijn doorbraak in de internationale filmwereld. Dankzij pareltjes als Sexy Beast (2000), Birth (2004) en Under the Skin (2013) kon de Britse regisseur bij filmkenners en -fanaten weliswaar al langer bogen op een stevige reputatie. Dat vroege werk leverde hem naast een kleine schare bewonderaars ook een paar prestigieuze nominaties op, onder meer voor De Gouden Leeuw van Venetië, voor de Golden Globe Awards en voor de BAFTAs. Maar met zijn laatste productie, The Zone of Interest (2023), zijn de nominaties en effectieve prijzen niet langer op de ene spreekwoordelijke hand te tellen, ze buitelen over elkaar heen. Ook voor de meest gegeerde palm, de Oscar voor beste regie – die eerstdaags wordt uitgereikt –, behoort Glazer tot het kransje kanshebbers. In die categorie neemt hij op tegen monsterproducties en kaskrakers als Oppenheimer, Killers of the Flower Moon, Poor Things en Anatomy of a Fall. (Op 10 maart 2024 won The Zone of Interest een oscar voor de beste buitenlandse film (international feature film) en voor beste geluid (sound), nvdr).
- Film Killers of the Flower Moon: een pleister op Amerika’s erfzonde (Brecht Capiau)
In 1974 vatte regisseur Martin Scorsese al het plan op om een film te maken over de oorspronkelijke Amerikanen. Een bezoek aan het Pine Ridge reservaat bij de Oglala Lakota Sioux in Zuid-Dakota hadden zijn ogen geopend voor de discriminatie, het racisme en de ellendige levensomstandigheden waar de ‘indianen’ zich in bevonden. Het boek, waarop de cineast zich zou baseren, was net zoals Killers of the Flower Moon een non-fictie werk: Bury My Heart at Wounded Knee: An Indian History of the American West van Dee Brown. Het behandelt de Amerikaanse, westwaartse politiek in de periode 1830-1890 en werpt een kritische blik op het effect ervan op de inheemse Amerikanen. Ondanks interesse van acteur Marlon Brando viel het project uiteindelijk in het water. Retrospectief gezien was dit wellicht de juiste samenloop van omstandigheden. Scorsese was op dat moment veel te veel bezig met zijn eigen schuld en boete (Mean Streets, 1973) en de verwerking van het door iedereen gedeelde Vietnam trauma (Taxi Driver, 1976) om een engagement aan te gaan voor een dergelijk project. Vijftig jaar na datum laat Killers of the Flower Moon, een verfilming van het gelijknamige boek van David Grann, zich bekijken als een meesterwerk van een gelouterde grootmeester van de cinema op het toppunt van zijn kunnen.
Words of memory: Klaus Mann (1906-1949) (Maarten Van Alstein)
Portfolio: In het spoor van de Shoah (Frédéric Crahay)
De spoorwegen en de treinen zijn willens nillens een symbool geworden van de deportatie, en bij uitbreiding van de Shoah, die van 1941 tot 1945 talloze joden aan het einde van het spoor opslokte.
Interview: Getuigen sprak met Wally de Lang. De razzia’s van februari 1941 en het lot van 389 joodse mannen (Interview door Fabian Van Samang)
Dossier: Rechtzaken
Dit dossier zal over processen gaan die een juridisch antwoord hebben geboden op een vraag naar gerechtigheid. Verschillende gevallen zullen aangesneden worden gaande van Istanboel en het Artsenproces te Neurenberg tot de Duitse politiemannen van de Jodenafdeling te Brussel en de gacacaprocessen in Rwanda.
- Inleiding (Frédéric Crahay)
- De Processen van Istanboel (Yves Ternon)
In dit artikel worden de processen behandeld die gevoerd moesten worden tegen de verantwoordelijken voor de systematische uitroeiing van de Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het toont aan dat het – vanaf de wapenstilstand van Moudros tot eind 1920 – de wil van opeenvolgende Ottomaanse regeringen was om hun eigen processen te organiseren, zodat ze niet moesten samenwerken met een tribunaal van de overwinnaars, waaraan ze officiële documenten zouden moeten overhandigen en Ottomaanse beschuldigden zouden moeten uitleveren. Finaal droegen de processen van Istanboel onweerlegbare bewijzen aan van een misdaad die na 1948 gekwalificeerd zou worden als de genocide op de Armeniërs.
- Het artsenproces van Neurenberg en de denazificatie (Yves Louis)
Het artsenproces van Neurenberg vond plaats van 25 oktober 1946 tot 20 augustus 1947. Het werd niet gevoerd voor een internationaal tribunaal, zoals dit het geval was voor het eerste proces van Neurenberg, waarop de kopstukken van het naziregime terechtstonden, maar voor een Amerikaanse militair tribunaal. Het artsenproces luidde het begin in van de moderne medische ethiek én was een eerste stap in de richting van denazificatie (Entnazifizierung) van de artsen in Duitsland.
- De vervolging van oorlogsmisdadigers in België, 1944-1951 (Marie-Anne Weisers)
In dit artikel probeert de auteur enkele vragen te beantwoorden die betrekking hebben op de processen die na de Tweede Wereldoorlog door de Belgische autoriteiten werden ingeleid tegen gewezen leden van het Duitse bezettingsapparaat. Wat gebeurde er op juridisch vlak van oktober 1944 (het begin van de vervolgingen) tot en met 1951 (het ogenblik dat het laatste Belgische proces werd afgerond)? Wie waren de belangrijkste historische actoren? Wat werd precies ondernomen door de geallieerden in de bezette zones van Duitsland en op het Belgische grondgebied om Duitse oorlogsmisdadigers op te sporen? Wat waren de oorspronkelijke doelstellingen en de uiteindelijke resultaten? Met welke problemen werden de Belgische gerechtelijke autoriteiten, die belast waren met de vervolging van aan België gerelateerde oorlogsmisdaden, geconfronteerd? De voorliggende analyse probeert een aanzet tot antwoord te geven op het geheel van deze vragen.
- Gacaca – een microlokaal rechtssysteem om te oordelen over een ‘macrosociale’ genocide (Muriel Paradelle)
Na de Rwandese genocide (1994) gingen de autoriteiten in Rwanda op zoek naar een nieuwe vertaling van oude, traditionele rechtspraktijken om de diepe kloof die tussen Hutu en Tutsi was ontstaan te dichten. Dat waren de gacaca rechtbanken. Hoe en in welke mate het lokale rechtssysteem, dat voor het eerst moest worden toegepast op een genocide van nationale omvang, daarin slaagde, is het onderwerp van dit artikel.
Varia
-
Vichy en de joden: Onderzoek, dispuut, opinie (Fabian Van Samang)
De jongste jaren verschenen heel wat essays, opiniestukken en historische werken over het Franse oorlogsverleden. Soms waren ze schokkend en controversieel, soms prikkelend, vernieuwend of zalvend. Heel wat opinies en standpunten vonden nooit hun weg naar een Nederlandstalig publiek. In dit artikel brengt historicus Fabian Van Samang enkele interessante facetten van het Vichy regime onder de aandacht die in Frankrijk weliswaar werden bediscussieerd, maar die in de Vlaamse en Nederlandse actualiteitsdebatten nauwelijks tot het brede publiek zijn doorgedrongen.
- Nazi Recycling and the Remnants of Genocide (Anne Berg)
Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog vormde de verwerking van afval voor het lokale en het nationale nazibestuur een uitdaging. Het regime leek zich meer te bekommeren om de vodden die de gevangenen aan hun lijf droegen dan om het welzijn van de gevangenen zélf, merkt professor Anne Berg (universiteit van Pennsylvania) in haar bijdrage op. In ‘Nazi recycling and the remnants of genocide’ buigt de Amerikaanse historica zich over de geschiedenis van nazi-Duitsland als een ‘afvalregime’, dat hard inzette op recyclage voor de oorlogsinspanningen, tot in de getto’s en de kampen toe.
Herinneringsplek
- Het Centre du Patrimoine Arménien (CPA) in Valence: Een plek gericht op de wereld (Chrystèle Roveda)
Het Centre du Patrimoine Arménien werd in 2005 opgericht in het historisch centrum van Valence. Het is een openbare plaats van cultuur, gewijd aan geschiedenis, herdenking, actuele conflicten en migratiestromen. Bijzonder aan het Centrum is dat het zijn permanente tentoonstelling heeft gewijd aan de Armeense diaspora, die ze meteen ook in een ruimer historisch kader van ballingschappen en genocides van de 20e en 21e eeuw heeft ingebed. Het culturele aanbod van het Centrum biedt de bezoeker een bijzondere blik van burgerschap op onze wereld aan.
BoekenplankNiet te missen