• Expo Homoseksuelen en lesbiennes in nationaalsocialistisch Europa (Agnès Graceffa)
  De kwestie van het lot van homoseksuelen en lesbiennes in nationaalsocialistisch Europa – een pijnlijk en lang onbesproken onderwerp – werd in Frankrijk voor het eerst het onderwerp van een volwaardige tentoonstelling, die van 17 juni 2021 tot 6 maart 2022 liep in het Mémorial de la Shoah in Parijs. Gedurende die hele periode ging de tentoonstelling gepaard met
  een programma vol conferenties, artistieke voorstellingen en filmvertoningen.

• Film Onoda : 10 000 nuits dans la jungle: Een filmische studie in onverzettelijkheid (Brecht Capiau)
  Op 11 maart 1974 vindt er een onwaarschijnlijke gebeurtenis plaats op het eiland Lubang in de Filipijnen. Hiroo Onoda, een Japanse inlichtingenofficier, geeft zich na negenentwintig jaar ‘verzet’ over aan de autoriteiten.

• Boek De engelen van Auschwitz: Stephen Desberg – Emilio van der Zuiden (Frédéric Crahay)
  We schrijven de winter van 1929. Het leven gaat rustig verder in een Poolse stad die Łódż of Warschau zou kunnen zijn. Een jongetje kijkt naar de sneeuwvlokken die vallen; hij bidt tot de engelen om zijn vader naar hem terug te brengen, want hij zou hem graag dicht bij zich hebben. De engelen vervullen zijn wens, want zijn vader keert de volgende dag terug. Vanaf dat moment is deze achtjarige jongen er zeker van dat engelen overal om ons heen leven. Maar deze gelukkige familie heeft geen idee dat deze vrede niet lang zou duren. In 1939 vallen de Duitsers Polen binnen en begint de Tweede Wereldoorlog. De Joden worden naar het getto verbannen, de eerste stap voor de kampen. Auschwitz is één van de werkelijk geworden verschrikkingen in deze nieuwe wereld. Hoe overleef je in het aangezicht van barbarij, het onuitsprekelijke, het ergste? Door te bidden tot de engelen?

• Boek Duitsland. Een natie en haar geschiedenis: Helmut Walser Smith (Krijn Thijs)
  Vorig jaar verscheen de Nederlandse vertaling van dit imposante boek – een ruim 600 pagina’s tellende interpretatie van de moderne Duitse geschiedenis naar de jongste wetenschappelijke inzichten. De auteur is hoogleraar in Nashville, Tennessee, en één van Amerika’s toonaangevende historici op het gebied van de German Studies. Helmut Walser Smith schreef eerder over Duits antisemitisme en over het klassieke vraagstuk van continuïteitslijnen in de Duitse geschiedenis. Deze synthese bekroont zijn werk: een breed overzicht van hoe de Duitse natie zichzelf sinds de middeleeuwen verbeeld en vormgegeven heeft, en niet alleen in vreedzame tijden.

• Divers Hitler na Kershaw: Wat een kwarteeuw historisch onderzoek (1998-2022) ons leert over de jonge Hitler (1889-1919) (Fabian Van Samang)
  Sinds de publicatie van het eerste deel van Ian Kershaws veelgeprezen Hitlerbiografie is bijna een kwart eeuw verstreken. Hoewel het door heel wat analisten als de definitieve biografie werd omschreven, viel het historisch onderzoek na het verschijnen van de beide delen allerminst stil. Niet alle auteurs zijn het eens over het belang van dit bijkomend biografisch onderzoek. In dit overzichtsartikel geven we een stand van zaken van de Hitlerhistoriografie sinds 1999 en de waarde van de nieuw verworven inzichten – wat weten we méér over het historische personage Adolf Hitler sinds de publicatie van Kershaws monografie en hoe solide zijn de inzichten die op dit onderzoek geënt zijn? De focus ligt op dié studies waarin extra bronnenmateriaal werd aangeboord. Daar waar ‘Hitler – Hoogmoed’ afklokte in het jaar 1936 (toen Hitler 47 was), eindigt dit artikel in het jaar 1919, ongeveer halverwege het leven van de latere rijkskanselier en president.

• Divers Secretaresse van concentratiekamp Stutthof voor de rechter (Wiebke Pittlik)
  De Duitse Irmgard F. moet zich op 96-jarige leeftijd voor de rechter verantwoorden voor de nazi-misdaden waar ze als jonge vrouw bij betrokken was. Haar zaak staat niet op zich; de laatste jaren is een reeks rechtszaken tegen hoogbejaarde oud-kampmedewerkers of -bewakers gevoerd. De beschuldigden werkten in hun jonge jaren mee aan het vernietigingssysteem dat de nationaalsocialisten hadden opgezet, in Sachsenhausen, Auschwitz of - zoals Irmgard F. - in Stutthof. Justitie had hen veel eerder moeten berechten en probeert nu alsnog te doen wat eerder is verzuimd, is de algemene opvatting.

• Interview Contemporary Auschwitz/Oświęcim: An interactional, synchronic approach to collective memory (afgenomen door Frédéric Crahay)
  Thomas Van de Putte studied History at Ghent University and Nationalism Studies at the Central European University. He worked as a journalist for Reuters and as a freelance journalist for various broadcasters and newspapers across Europe. Academically, Van de Putte was a research fellow at the Walter Benjamin Kolleg in Bern, and in October 2016 he started his PhD at King’s College London. The result of his research was published by Routledge in late 2021. He is currently a postdoctoral researcher in the Department of Sociology and Social Research at the University of Trento in Italy.

• Tentoonstelling Het Huis van het Belgisch-Franse verzet 1940-1945 (Frédéric Crahay)
  In een privéwoning in St. Joris Winge, in Vlaams-Brabant, ontvangen Jo Peeters en zijn echtgenote Sofie van Krunkelveldt sinds meer dan drie jaar het publiek, om ondergedompeld te worden in de verzetswereld van tachtig jaar geleden. Bij het binnentreden van het museum kan men de tentoonstelling in een oogopslag verschouwen: er is veel te zien op een kleine oppervlakte. De muziek uit de jaren 1940 op de achtergrond helpt mee de sfeer te creëren.

• In Memoriam Max Moszkowicz (Fabian Van Samang)
  Op 27 januari 2022 overleed in het Belgische Lanaken meester Max Moszkowicz, één van Nederlands bekendste strafpleiters, en de oprichter van het beroemde Nederlandse advocatenkantoor dat nog steeds zijn naam draagt. Als telg van een naar Nederland uitgeweken joods-Poolse familie bracht hij tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna 1000 dagen in concentratiekampen door; hij overleefde Westerbork, Auschwitz-Birkenau en Mauthausen. Moszkowicz werd 95.

In het vorige nummer van Getuigen hadden we het uitgebreid over ‘De Oost’ en hoe deze rolprent een eerder troebele blik wierp op de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949). Nog troebeler wordt het nu blijkt dat er heel wat gelijkenissen zijn tussen de film en Rampokan, de stripklassieker van Peter van Dongen. “Veel beeldrijm valt niet te bewijzen, behalve wat ‘Dutch go Home’ betreft. En toch blijven de gelijkenissen frappant, ook al hebben we in dezelfde vijver gevist wat betreft archiefmateriaal. Zeker als je weet dat mijn boek van hand tot hand ging op de set,” vertelde van Dongen ons in een mailgesprek dat voorafging aan het interview.


Tijdens de Tweede Wereldoorlog richtte het naziregime zich niet alleen op de vernietiging van het Joodse ‘ras’, dat het als gevaarlijk beschouwde. Alvorens de Endlösung uit te voeren, slachtten de nazi’s degenen af die niet in hun eugenetische rassenideologie pasten en die zij als bedreigend ervoeren. In dit dossier leggen wij de nadruk op de geestelijk en lichamelijk gehandicapten die systematisch het slachtoffer werden van de waanzin van de nazi’s tijdens het ganse wereldconflict.

• Inleiding: De moord op de ‘nuttelozen’ (Frédéric Crahay)

• The Nazi peritocide, the killing of the ‘useless’ under Nazism (Johan Puttemans)

• German Doctors’ Motives to Becoming Nazi’s (Victoire Willemot)

• National Socialist ‘euthanasia’ – the organised murder of the sick, the disabled and the elderly by way of the example of Bernburg (Ute Hoffmann)

• Polizeihauptmann Christian Wirth. ‘Euthanasia’ Inspector and Purge Commissar (10 January 1940 – 24 August 1941) (Michael Tregenza)