Redactioneel: De uitdagingen van de Holocaustherdenkingen, 80 jaar na de feiten (Frédéric Crahay)
Kroniek
Muziek Het sublieme spel van Denise Tolkowsky (Kathleen Gyssels en Anna Alvizou) In 1991 overleed in Antwerpen de Belgische pianiste, componiste, letterkundige en kunsthistorica Denise Tolkowsky. In haar muzikale oeuvre, geïnspireerd door tal van vooraanstaande dichters, klinkt vaak de dramatiek van de Holocaust door. Samen met de pianiste Anna Alvizou, en met de bijzondere steun van Denise Tolkowsky’s nicht Katia, schetst professor Kathleen Gyssels (Universtiteit Antwerpen) een portret van deze bijzondere muzikante.
Film Riefenstahl: Vrouw. Cineast. Nazi-sympathisant (Brecht Capiau) Op het filmfestival van Venetië in september 2024 zond Riefenstahl, een documentaire van Andres Veiel, een schokgolf door het aanwezige publiek. Het beeld van een weinig door wroeging aangetaste hypocriet was niet echt het beeld dat de filmgemeenschap had van de Duitse cineaste. Was Leni Riefenstahl niet die rotgetalenteerde filmmaakster die ‘jammer genoeg’ aan de verkeerde kant van de geschiedenis stond en wiens levensverhaal in de vroege jaren tweeduizend verfilmd zou worden door niemand minder dan Jodie Foster? De in 2016 geopende persoonlijke archieven van Riefenstahl, waar Andres Veiel uitgebreid en exclusief uit putte, presenteren ons een andere vrouw. Eentje die veel geslepener te werk ging dan eender welke propagandafilm die ze draaide voor de nazi’s.
Film 30 Führer und Verführer: De kunst van het (ver) leiden (Brecht Capiau) Hannibal, Julius Caesar en Napoleon zitten in de hel. Ze klagen over hun lot. ‘Had ik maar Stuka’s in Italië’, zucht Hannibal. ‘Had ik maar Panzers, dan was mijn verovering van Gallië veel sneller verlopen’, bromt Caesar. Tenslotte jammert Napoleon: ‘Had ik maar iemand zoals Goebbels, dan was iedereen vergeten dat ik de Slag bij Waterloo had verloren’. Dit grapje uit Führer und Verführer, de nieuwste film van de Duitse regisseur Joachim Lang, illustreert glashelder twee zaken. Ten eerste, dat over alle grenzen van tijd en ruimte heen de demagogische kwaliteiten van Joseph Goebbels geapprecieerd zouden worden. Ten tweede, dat het eigenlijk niet uitmaakt of je wint of verliest. Het is het al dan niet efficiënt inzetten van propaganda dat ervoor zal zorgen op welke manier de geschiedenis je zal herinneren. Joachim Langs film wil graag de wereld wakker schudden, maar meer dan een povere blik in de psyche van het propagandagenie Goebbels wordt het echter nooit.
Boek Willy Lages, Jodenvervolging en het verhaal van de onderduik. Nieuwe inzichten uit recent Holocaustonderzoek (Martijn Lak) Ook tachtig jaar na de Tweede Wereldoorlog staat het Holocaustonderzoek niet stil. Martijn Lak (Universiteit van Amsterdam) bespreekt in een overzichtsartikel enkele recente studies: Hitlers ultieme oorlog van de Nederlandse historicus Klaas Smelik; de lijvige biografie van Willi Lages, het hoofd van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung in Amsterdam, door de pas overleden Sytze van der Zee; en Michal Citroens analyse van de onderduik in Nederland (Een adres: De geschiedenis van de joodse onderduik).
Boek De duivel in elk van ons. Van Holocaust tot terrorisme. Hoe gewone mensen in staat zijn tot buitengewoon kwaad (Daniel Acke) In 2023 publiceerde de Belgische criminoloog en historicus Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut in Mechelen, het werk De duivel in elk van ons – een uitgebreide analyse van de talloze hoofd- en zijwegen die daders bewandelden waardoor ze finaal tot ‘buitengewoon kwaad’ overgingen. Professor emeritus Daniel Acke (VUB) wijst op de sterktes van Busch’ studie, maar stelt tezelfdertijd ook enkele kritische vragen.
Herinneringswoorden (Maarten Van Alstein)
Portfolio: Het Nationaal Gedenkteken voor de Joodse Martelaren van België, een bewogen geschiedenis (Frédéric Crahay)
Interview: Herinneringsreis Auschwitz-Birkenau: Getuigen sprak met laatstejaars Gilles Vlaeminck (Interview door Fabian Van Samang)
Dossier: De Bevrijding van de kampen
In het vorige nummer (oktober 2024) van Getuigen bespraken we de Bevrijding op verschillende plaatsen in België. Nog steeds in het kader van de 80ste verjaardag van deze gebeurtenissen, wilden we deze reflectie voortzetten, met een versterkte nadruk op de Bevrijding vanuit het perspectief van de slachtoffers.
Inleiding (Frédéric Crahay)
De repatriëring van overlevenden uit een andere wereld (Sarah Timperman) Voor veel overlevenden van de kampen was de bevrijding niet het einde van hun lijdensweg. Ook in de bevrijde kampen bleven de levensomstandigheden verre van rooskleurig en de terugkeer naar het thuisland kende vaak een hobbelig parcours, ondanks de inspanningen van het Belgisch Commissariaat voor de Repatriëring (CBR). Sarah Timperman, medewerkster bij de Stichting Auschwitz en Research Fellow aan de universiteit van Yale, licht verder toe.
“Our fight is not over”: The liberation of Buchenwald and its survivors from Belgium (Dorien Styven) 622 Belgische mannen werden op 11 april 1945 bevrijd uit het concentratiekamp Buchenwald. Twee Belgische onderzoekscommissies begaven zich ter plaatse om de overlevenden op te zoeken en om de wreedheden die tegen hen waren begaan te documenteren. In dit artikel onderzoekt historica Dorien Styven de gebeurtenissen die aan de repatriëring van de Belgische overlevenden voorafgingen en schetst ze de diversiteit binnen de zeer specifieke groep van de overlevenden.
De bevrijding van Sinti en Roma uit België en Noord-Frankrijk (Monique Heddebaut) De bevrijding van diegenen die omwille van hun vermeende raciale kenmerken werden gedeporteerd kreeg tot voor kort nauwelijks aandacht in de geschiedschrijving. In ‘De bevrijding van Sinti en Roma uit België’ schetst historica Monique Heddebaut, onderzoekster aan het Centre de recherche international sur la barbarie et la déshumanisation, het lot van de Sinti en Roma in België en het departement Nord-Pas-de-Calais tijdens de Tweede Wereldoorlog: hun verplichte tewerkstelling in de fabrieken van het Derde Rijk, de dodenmarsen die ze ondergingen en hun moeizame repatriëring en re-integratie in het land van waaruit ze waren gedeporteerd.
Varia
Oproepen tot haat, geweld en genocide? Joods-islamitische verhoudingen in de koran en de vroeg-islamitische praktijk (610-632) (Fabian Van Samang) Meer dan eens werd de koran op sociale media omschreven als een boek dat aanzet tot massaal geweld en genocide, met koranverbrandingen en oproepen tot publicatieverbod tot gevolg. In het artikel ‘Oproepen tot haat, geweld en genocide? Joods-islamitische verhoudingen in de koran en de vroeg-islamitische praktijk’ gaat historicus en politiek wetenschapper Fabian Van Samang na hoe de koran zich inhoudelijk tot het jodendom verhoudt, en hoe Mohammed, de rechtgeleide kaliefen en de vroege islam de relatie met het jodendom in de praktijk vorm gaven.
Memorial Site
The second provisional gas chamber in KL Auschwitz-Birkenau (Bunker 2 / Bunker V) (Andreas Kilian)
Stichting Auschwitz – vzw Auschwitz in Gedachtenis
Huidige zetel van Stichting Auschwitz.
De Stichting Auschwitz werd in 1980 opgericht, onder impuls van Paul Halter, overlevende van Auschwitz. De Stichting Auschwitz is de opvolger van de Belgische vereniging van gewezen politieke gevangenen van Auschwitz-Birkenau, kampen en gevangenissen van Silezië, met als eerste doelstelling de duurzame en systematische studie van de geschiedenis van en de herinnering aan de Shoah en de naziterreur. De overdracht van hun herinneringen evenals het bewaren van hun archieven zijn een aanvulling om ons uiteindelijke doel te bereiken.
De Stichting Auschwitz wil zich echter niet beperken tot Auschwitz en al evenmin tot de Shoah. Deze ambitie blijkt uit het belang dat de Stichting hecht aan alle massamoorden die werden gepleegd door autoritaire regimes. Het werk en de projecten van de Stichting passen in een bewust multidisciplinair kader en behandelen het geheel van massamoorden en misdaden doorheen de geschiedenis en vandaag.
Om haar projecten te verwezenlijken heeft de Stichting in 2004 een Centrum voor Studie en Documentatie, de vzw Auschwitz in Gedachtenis ingericht. Dankzij deze nieuwe instelling, waarvoor permanent een tiental specialisten actief is, hebben onze inspanningen voor de promotie van wetenschappelijk onderzoek en multidisciplinaire publicaties een stevig elan gekregen.
Kantoren geopend van maandag t/m vrijdag tussen 9u30 en 16u30. Raadpleging ter plaatse enkel op afspraak.
Lidmaatschap
Wilt u lid worden van de vzw Auschwitz in Gedachtenis? Contacteer ons en stort vervolgens € 50,00 op rekeningnummer IBAN BE55 3100 7805 1744 – BIC BBRUBEBB met als melding ‘Lidmaatschap 2025’. Het lidmaatschap geeft u recht op de twee nummers van ons wetenschappelijk tijdschrift Getuigen: Tussen geschiedenis en herinnering voor 2025.
GIFTEN
Bovendien geeft elke gift van € 40,00 of meer (in een of meerdere schijven) Belgische belastingbetalers recht op belastingvermindering. Vermeld in de melding dat het om een ‘Gift’ gaat en vermeld uw rijksregisternummer. Dit is verplicht sinds 2024 om van de vermindering te kunnen genieten.
De website van vzw Auschwitz in Gedachtenis en van de Stichting Auschwitz maakt gebruik van cookies om het surfen op de site te vergemakkelijken en om bepaalde functies toe te laten. Door de website verder te gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies.
We zijn lid van het BCH 
+32 (0)2 512 79 98
info@auschwitz.be
